Przewodnik po dofinansowaniach 2024. Jak maksymalizować korzyści z funduszy na budowę i modernizację domów

Jakie są cele programów wsparcia finansowego do budowy oraz termomodernizacji domów?

W Polsce kolejne rządy od lat starają się wspomagać rozwój mieszkalnictwa w Polsce. Uruchamiane są różne programy wsparcia finansowego, które pomagają zarówno wybudować własny dom jednorodzinny lub zakupić mieszkanie, jak i dokonać termomodernizacji istniejącego domu. Modernizacje te są zgodnie z polityką UE, promującą domy energooszczędne oraz ekologiczne. Programy wsparcia obejmują takie inwestycje jak: budowa domu, zakup i montaż paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła czy kolektorów słonecznych, wymiana starego, kopcącego pieca na nowoczesne źródło ciepła, montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, wymiana okien i drzwi, wykonanie termoizolacji budynku, wymiana dachu. Udział w programach wsparcia mają też samorządy, gminy oraz banki.

Programy wsparcia budowy domów jednorodzinnych

Obecne programy dofinansowania do budowy domu są adresowane głównie do inwestorów, którzy planują budowę domów energooszczędnych, osiągają niskie dochody miesięczne, są młodymi małżonkami, posiadają rodzinę wielodzietną oraz nie mogą skorzystać z określonych sieci publicznych (głównie kanalizacyjnej). Najważniejsze z tych programów to:

• Mieszkanie bez wkładu własnego – rodzinny kredyt mieszkaniowy. Program rządowy, umożliwiający uzyskanie kredytu hipotecznego bez posiadania wkładu własnego (standardowo pokrywającego minimum 20% wartości nieruchomości). Kredyt można zaciągnąć zarówno na zakup mieszkania, jak i na zakup działki budowlanej oraz budowę domu jednorodzinnego, wraz z jego wykończeniem. Gwarantem programu jest Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).
• Mieszkanie na start. Program rządowy, który ma być uruchomiony już w połowie 2024 roku. Zapewni on dostęp do tanich kredytów hipotecznych na zakup mieszkania lub budowę domu. Do rat kredytowych przez 10 lat ma dopłacać państwo, dzięki czemu oprocentowanie kredytu wyniesie od 0 do 1,5%.
• Rodzina na Swoim. Jego celem jest pomoc rodzinom w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych poprzez dofinansowanie kredytu hipotecznego. W ramach programu można otrzymać jednorazową spłatę części kapitału kredytu lub wsparcie w spłacie części odsetek. Warunkiem jest jednak posiadanie co najmniej trojga dzieci.
• Mieszkanie dla Młodych. Obejmuje dofinansowanie wkładu własnego przy zaciąganiu kredytu. Istnieją tu limity dochodów miesięcznych wnioskodawców..
• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (realizowany z funduszy unijnych). Przewiduje dofinansowanie na termomodernizację budynku lub instalację odnawialnych źródeł energii. 
• Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Obejmuje dotacje na budowę domu na terenach wiejskich.
• Ulga na działalność gospodarczą. Jeśli inwestor planuje prowadzić w części nowo wybudowanego domu działalność gospodarczą, może odliczyć część kosztów budowy od przychodu z tej działalności.

Programy wsparcia termomodernizacji domów jednorodzinnych

• Czyste Powietrze. Program wsparcia, mający na celu głównie eliminację starych kopcących pieców, zanieczyszczających środowisko. Finansowany z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) oraz Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Jego beneficjenci mogą uzyskać dofinansowanie do: wymiany nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe na nowoczesne (efektywne i ekologiczne, takie jak pompy ciepła czy kotły gazowe lub na pellet), modernizacji instalacji grzewczej, ocieplenia budynku, wymiany okien i drzwi, montażu instalacji fotowoltaicznej oraz rekuperacji (wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła), montażu instalacji PV, czyli instalacji fotowoltaicznej (paneli słonecznych). Beneficjentami programu mogą być osoby fizyczne, które są właścicielami lub współwłaścicielami budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalny z wyodrębnioną księgą wieczystą. Od 14.06.2024 można uzyskać dofinansowanie tylko do pomp ciepła oraz kotłów, które są wpisane na aktualną listę Zielonych Urządzeń i Materiałów (listę ZUM).
• Mój Prąd. Program mający na celu wspieranie inwestycji w instalacje fotowoltaiczne, czyli zwiększanie produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Został uruchomiony w 2019 r, w 2024 roku ma byc uruchomiona jego najnowsza wersja – Mój Prąd 6.0. Dokładne daty rozpoczęcia i zakończenia przyjmowania wniosków będą ogłoszone przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W 2024 roku program będzie obejmować nie tylko dofinansowanie do instalacji fotowoltaicznych, ale również do magazynów energii, systemów zarządzania energią (EMS/HEMS) oraz ładowarek do samochodów elektrycznych. Beneficjentami programu będą właściciele domów jednorodzinnych oraz osoby fizyczne posiadające tytuł prawny do nieruchomości, na której ma zostać zamontowana instalacja PV. Dotacje będą wynosić do 50% kosztów kwalifikowanych, jednak maksymalnie 20500 zł .na instalację fotowoltaiczną. Na Mój Prąd 6.0 przewidziano budżet w wysokości 400 mln zł.
• Moje Ciepło. Program realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ze środków Funduszu Modernizacyjnego UE. Jego celem jest wspieranie rozwoju ogrzewnictwa indywidualnego i energetyki prosumenckiej, poprzez dofinansowania do zakupu i montażu pomp ciepła. Dotowane urządzenia obejmują również klimatyzatory z funkcją ogrzewania, będące w rzeczywistości pompami ciepła typu powietrze-powietrze. Program jest adresowany do właścicieli nowych budynków jednorodzinnych. Od 14 czerwca 2024 dofinansowanie obejmuje tylko pompy ciepła wpisane na listę ZUM. Pompy takie muszą posiadać klasę efektywności energetycznej co najmniej A++ dla temperatury zasilania 55°C lub A+ dla klimatu umiarkowanego - w przypadku pomp typu powietrze-powietrze. Beneficjenci mogą otrzymać zwrot do 30% kosztów kwalifikowanych, czyli zakupu i montażu pomp ciepła (do 45% dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny) jednak maksymalnie 21000 zł na jedną inwestycję.
• Ulga termomodernizacyjna. Polega na możliwości obniżenia podstawy opodatkowania w rozliczeniu rocznym PIT poprzez odjęcie od niej kosztów poniesionych na termomodernizację budynku. Przysługuje wyłącznie osobom fizycznym, które są właścicielami lub współwłaścicielami (wybudowanych już) domów jednorodzinnych wykorzystywanych na cele mieszkalne oraz ponieśli wydatki na realizację przedsięwzięć związanych z termomodernizacją w swoim domu. Jednak istnieją tu pewne warunki. Miedzy innymi : limit odliczeń wynosi 53 000 zł na jednego podatnika, z ulgi termomodernizacyjnej nie można skorzystać, jeśli wydatki poniesione na przedsięwzięcie zostały pokryte z dotacji w ramach innych programów lub były w jakikolwiek inny sposób dofinansowane np. z gminy lub NFOŚiGW

Składanie wniosków o dofinansowanie

Wnioski o dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze można składać na 3 sposoby: przez Internet (na stronie gov.pl za pomocą profilu zaufanego), osobiście w urzędzie lub w wybranych bankach (lista na stronie Programu). W przypadku programu Moje Ciepło wnioski można składać wyłącznie elektronicznie, poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD). Obecnie, aby otrzymać dotację do pomp ciepła, właściciel musi przeprowadzić audyt energetyczny budynku i uzyskać wyciąg z tego audytu. Jest dokument, który na podstawie przeprowadzonej analizy, podaje między innymi informacje na temat stanu technicznego budynku, możliwości zmniejszenia zużycia energii oraz kosztorys ewentualnych prac do wykonania. Osoby ubiegające się o dofinansowanie w programie „Czyste Powietrze” mogą uzyskać maksymalnie 1200 zł dotacji na wykonanie audytu. Osoby zamierzające złożyć wniosek o dofinansowanie powinny najpierw dokładnie zapoznać się z warunkami jego uzyskania i przygotować wszystkie niezbędne dokumenty. Nie można np. zapomnieć o przeprowadzeniu audytu energetycznego czy sprawdzeniu, czy wybrana pompa ciepła znajduje sie na liście ZUM. Wnioski muszą być napisane zrozumiałym językiem i zawierać wymagane szczegóły. Wnioski muszą być złożone w odpowiedni sposób, do właściwego adresata i przed upływem terminu. Np. jeśli dostępna jest tylko droga elektroniczna (GWD), to trzeba ją bezwzględnie wykorzystać. Natomiast w przypadku programu Czyste Powietrze wnioski składane do Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub niewłaściwego terytorialnie Funduszu Wojewódzkiego, nie będą rozpatrywane.

Korzyści z dofinansowania do budowy oraz termomodernizacji domów

Budowa nowoczesnego, efektywnego energetycznie domu, może oznaczać wymierne korzyści ekonomiczne dla właścicieli. Ideałem byłby dom zeroenergetyczny albo przynajmniej dom pasywny, w którym zapotrzebowanie na energię potrzebną do ogrzewania wynosi ono poniżej 15 kWh/(m²/rok). Jeśli dodamy do tego instalację fotowoltaiczną (najlepiej z magazynem energii) oraz nowoczesne systemy ogrzewania, takie jak pompa ciepła czy nawet ogrzewanie na podczerwień, to może sie okazać, że rachunki za energię będą dla właścicieli takiego domu niemal symboliczne. Termomodernizacja istniejącego budynku, czyli zarówno ocieplenie jego ścian i dachu oraz wymiana stolarki okienno-drzwiowej, jak i wymiana starego, dymiącego pieca węglowego na nowoczesne źródła ciepła oraz modernizacja instalacji C.O., oznacza zmniejszenie rachunków za energię oraz wygodę użytkowania. Ponadto przepisy antysmogowe zakazują używania pieców niższych klas oraz niektórych paliw, zaś za złamanie zakazu przewidują bardzo wysokie kary. Wymiana starych, nieefektywnych źródeł ciepła na nowoczesne oznacza: zmniejszenie rachunków za energię, uniknięcie płacenia wysokich kar za zanieczyszczanie powietrza, wygoda eksploatacji (nie trzeba palić w piecu, składować węgla, czyścić komina itd.), brak zagrożenia pożarem oraz możliwość wykorzystywania pomp ciepła nie tylko do ogrzewania domu i przygotowania ciepłej wody użytkowej, ale także, jako klimatyzacji latem. Samo tylko ocieplenie ścian zewnętrznych budynku może przynieść oszczędności energii zużywanej na ogrzewanie nawet o 40%. Ponadto można poprawić estetykę i trwałość elewacji. Termomodernizacja zwiększa zatem wartość nieruchomości.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.pasywny-budynek.pl