Wszystko, co powinieneś wiedzieć o termomodernizacji

Nadmierne straty ciepła przyczyniają się do zwiększania kosztów użytkowania budynków. Jedyną i najlepszą drogą ograniczenia tych strat jest termomodernizacja.

Termomodernizacja to szereg przedsięwzięć zabezpieczających budynek przed utratą ciepła, których celem jest zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej potrzebnej do utrzymania w pomieszczeniach optymalnego komfortu cieplnego oraz podgrzewania wody. Termomodernizacja wpływa również na ograniczanie emisji do atmosfery pyłów i zanieczyszczeń, jakie powstają w trakcie ogrzewania domu za pomocą starych, wysoko emisyjnych pieców i kotłów na paliwo stałe. Ich wymiana na urządzenia korzystające z odnawialnych źródeł energii przyczynia się do poprawy jakości powietrza.

Regulacje prawne dotyczące termomodernizacji

Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz.U. 2021. poz. 554), do przedsięwzięć termomodernizacyjnych należą:

• ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie o minimum 25% zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej (lub min 10%, gdy modernizuje się wyłącznie system grzewczy),
• ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie o co najmniej 25% rocznych strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła,
• zmniejszenie o co najmniej 20% rocznych kosztów pozyskania ciepła poprzez wykonanie, lub modernizację przyłączy do scentralizowanych źródeł ciepła i likwidacji lokalnych źródeł ciepła,
• całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne, lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji (jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i użytkowego ciepła w elektrociepłowni).

Mianem termomodernizacji objęte są również niektóre przedsięwzięcia remontowe, których przedmiotem jest remont budynków wielorodzinnych, w tym wymiana okien lub remont balkonów, przebudowa, w wyniku której następuje ich ulepszenie, czy wyposażenie w instalacje i urządzenia wymagane dla oddawanych do użytkowania budynków mieszkalnych, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi. Termomodernizacja dotyczy przede wszystkim budynków już istniejących, zwłaszcza tych, które nie spełniają współczesnych wymagań. A wymagania dotyczące energooszczędności budynków stale rosną. 1 stycznia 2021 roku nastąpiła aktualizacja Warunków Technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zgodnie z którą maksymalna wartość wskaźnika EP (wskaźnik zapotrzebowania budynku na nieodnawialną energię pierwotną) nie może przekraczać 70 [kWh/(m2 *rok)], a współczynniki przenikania ciepła U przez poszczególne przegrody zewnętrzne nie mogą być większe niż:

• ● U ściany<0,20 W/(m2*K),
• ● U dachu< 0,15W/(m2*K),
• ● U podłogi< 0,30W/(m2*K)
• ● U okien i drzwi balkonowych< 0,90W/(m2*K)
• ● U okien połaciowych< 1,10W/(m2*K)

Audyt energetyczny

Najwięcej ciepła ucieka przez nieocieplone lub niewłaściwie zaizolowane ściany zewnętrzne oraz dachy. Również nieocieplone strychy, podpiwniczenia czy balkony są źródłem strat cennej energii cieplnej. Duża część energii ucieka także przez nieszczelne lub nieprawidłowo zamontowane okna, czy drzwi. Samodzielnie trudno jednoznacznie określić jakie zmiany należy wprowadzić, by własny dom stał się naprawdę energooszczędny. Dlatego przed rozpoczęciem termomodernizacji warto zamówić audyt energetyczny budynku. Audyt wskazuje zakres termomodernizacji domu oraz jej parametry techniczne i ekonomiczne, pozwala również określić najbardziej opłacalne rozwiązania pod względem kosztów inwestycyjnych oraz ustalić właściwą kolejność wykonywania robót. Może także przedstawiać różne możliwości oszczędzenia energii w budynku, takie jak: wymiana oświetlenia na mniej energochłonne, czy zastosowanie paneli fotowoltaicznych do zasilania. Jest także sposobem na uniknięcie zbędnych kosztów, które mogłyby się pojawić przy modernizacji elementów, które mają znikomy wpływ na efektywność energetyczną budynku. Audyt może przeprowadzić jedynie osoba o odpowiednich uprawnieniach z zakresu energetyki, inżynierii środowiska albo budownictwa. Może go też wykonać doradca energetyczny. Listy audytorów można znaleźć na stronach Zrzeszenia Audytorów Energetycznych lub Krajowej Agencji Poszanowania Energii. Wykonana przez specjalistę szczegółowa ekspertyza określi aktualny poziom zużycia energii, wskaże, przez które miejsca ucieka najwięcej ciepła oraz poinstruuje, co należy zrobić, by skutecznie je ograniczyć. Inwestorowi przedstawiony zostanie nie tylko zakres prac modernizacyjnych, ale i kolejność ich wykonania.

Zakres termomodernizacji

Zakres termomodernizacji budynku może być bardzo szeroki. Podstawy obejmują ocieplenie ścian zewnętrznych oraz pozostałych przegród, takich jak: poddasze, stropy nad piwnicami, czy podłogi. Kolejnym krokiem może być wymiana stolarki okiennej i drzwiowej na bardziej energooszczędną, a ostatnim etapem wymiana lub modernizacja systemów grzewczych

i instalacji doprowadzających ciepłą wodę użytkową, a nawet usprawnienie instalacji wentylacyjnych, czy wprowadzenie rekuperacji.

Docieplenia ścian i stropów

Docieplenia ścian i stropów wykonuje się materiałami o wysokich właściwościach izolacyjnych jak styropian, wełna mineralna czy pianki: poliuretanowe albo polietylenowe. W Polsce zdecydowana większość domów ocieplana jest styropianem albo wełną mineralną. Styropian jest lekki, odporny na ściskanie i ma małą nasiąkliwość. Jest także najtańszym i prostym w obróbce i montażu materiałem. Wełna mineralna jest natomiast odporna na wysoką temperaturę, niepalna i elastyczna. Charakteryzuje się też wysoką paroprzepuszczalnością, choć nie lubi wilgoci i przy dłuższym kontakcie z wodą traci swoje izolacyjne właściwości. Jest również zdecydowanie cięższa od styropianu. Coraz większym zainteresowaniem (zwłaszcza na poddaszach) cieszą się również pianki natryskowe, które, mimo że stanowią najdroższe rozwiązanie, posiadają jednak wiele zalet: są odporne na zawilgocenia, zapewniają dźwiękochłonność i mają bardzo dobre parametry cieplne oraz odporność na działanie owadów i gryzoni. Pianki PUR dostępne są także w postaci twardych płyt. Już samo ocieplenie ścian zewnętrznych budynku może spowodować oszczędności nawet do 25% na kosztach ogrzewania i klimatyzacji budynku – odpowiednia warstwa izolacyjna nie tylko obniża szybkość wychładzania się pomieszczeń zimą, ale nie dopuszcza do ich przegrzewania latem. Dodatkowo warstwy izolacji chronią przed zawilgoceniem i przemarzaniem ścian, co ma dobry wpływ na trwałość elewacji.

Wymiana stolarki okiennej

Okna, która konstruowane były kilkanaście lat temu, już dawno zostały w tyle za nowoczesnymi produktami, wyposażonych w innowacyjne zestawy szybowe, o odpowiednio skutecznej izolacji cieplnej. Zmieniające się z biegiem lat przepisy budowlane wymusiły bowiem na ich producentach znaczną poprawę takich parametrów jak: współczynnik przenikania ciepła, właściwości akustyczne, wytrzymałość mechaniczna czy odporność na włamanie. Gdy okna w Twoim domu mają już kilkanaście lub kilkadziesiąt lat czas rozejrzeć się za produktami spełniającymi nowocześniejsze standardy. Wymieniając okna na nowe, warto również zadbać o ich dobry, ciepły montaż oraz odpowiednią wentylację. Wymiana stolarki okiennej na bardziej energooszczędną to zysk kolejnych 10-15% zużycia ciepła.

Wymiana lub modernizacja źródeł zasilania w ciepło

Nawet po przeprowadzeniu docieplenia domu spełnienie rosnących wymagań dotyczących energooszczędności budynków może nie być możliwe bez zmiany sposobu dostarczania do niego energii, bo celem termomodernizacji jest również ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Konieczna może być zatem wymiana źródła ciepła na pompę ciepła, kocioł kondensacyjny, czy podłączenie budynku do sieci ciepłowniczej i zainstalowanie odpowiedniej automatyki sterującej. Często, zwłaszcza w starych budynkach, będzie się to wiązało z przebudową istniejącej, otwartej instalacji grzewczej na układ zamknięty. Domy mają również zużywać coraz mniej energii pochodzących ze źródeł nieodnawialnych, wskazane więc może być podłączenie paneli słonecznych czy instalacji fotowoltaicznej.

Koszty i korzyści płynące z termomodernizacji

Decyzję o zakresie wykonywanych prac termomodernizacyjnych podejmuje inwestor. W zależności od potrzeb i możliwości finansowych poprawie może ulegać jeden, bądź kilka elementów. Termomodernizacja może być również kompleksowa. Najlepsze efekty osiąga się, gdy decyzje o zakresie wykonywanych prac podejmowane są w konsultacji z audytorem energetycznym. Wszystkie przeprowadzane prace i ich koszty należy potraktować jako inwestycję w większy komfort i zdrowie oraz oszczędności związane z przyszłym, mniejszym zużyciem energii przez kolejne lata eksploatacji domu. Warto też dodać, że wraz ze zmianami prawnymi, pojawiły się w Polsce programy ułatwiające przeprowadzenie termomodernizacji domów mieszkalnych w postaci dopłat, dotacji i preferencyjnych pożyczek. Od stycznia 2019 r. obowiązuje też podatkowa ulga termomodernizacyjna. Warto zatem zapoznać się z tymi programami i udogodnieniami.

Dotacje rządowe

Dotacje rządowe na realizacje przedsięwzięć termomodernizacyjnych skupione są w różnych programach skierowanych do odpowiednich beneficjentów, zarówno indywidualnych (osoby fizyczne), jak i grupowych (samorządy, gminy).

Wsparcie dla domów jednorodzinnych osób ubogich energetycznie – program STOP SMOG

W programie STOP SMOG wprowadzono wsparcie finansowe dla właścicieli domów jednorodzinnych zasilanych wysoko emisyjnymi źródłami ogrzewania, których nie stać ani na urządzenia spełniające standardy emisji zanieczyszczeń, ani na podłączenie do sieci ciepłowniczej, czy gazowej, przy jednoczesnej termomodernizacji budynku. Inwestycje te mogą być sfinansowane nawet w 100% ze środków publicznych, tj. bez finansowego udziału rodzin ubogich energetycznie. Wsparcie może być udzielone w formie dotacji sięgających do 100% wartości przedsięwzięcia nisko-emisyjnego na likwidację lub wymianę wysoko-emisyjnych źródeł ciepła na nisko-emisyjne, podłączenia do sieci ciepłowniczej lub gazowej, czy termomodernizację jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Ustawa obejmuje wsparciem gminy z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem i kieruje je do rodzin zamieszkujących jednorodzinne budynki mieszkalne zlokalizowane na terenie tych gmin, najmniej zamożnych, których dochody nie pozwalają na realizację termomodernizacji we własnym zakresie. Kryteria dochodowe (i inne) są tu ustalane bezpośrednio przez gminę. Więcej o programie, w tym informacje jak złożyć wniosek, na stronie Programu STOP SMOG.

Wsparcie dla mieszkańców domów jednorodzinnych - program Czyste Powietrze NFOŚiGW

Program Czyste Powietrze to ogólnopolski program poprawy jakości powietrza. Program przewiduje dotacje i preferencyjne pożyczki na wymianę wysoko emisyjnych źródeł ogrzewania oraz przeprowadzanie termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Wsparciem objęte zostają rodziny zarówno te mniej, jak i bardziej zamożne, zamieszkałe w budynkach jednorodzinnych, prowadzące wspólne gospodarstwa domowe. Wnioski należy składać w wojewódzkich oddziałach funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. - więcej o programie na stronie Informacje o programie Czyste Powietrze.

Ulga termomodernizacyjna dla podatników

Ulga termomodernizacyjna daje możliwość odliczenia od dochodu wszelkich wydatków poniesionych na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych, prowadzonych na jednorodzinnych budynkach mieszkalnych. Wydatki te pomniejszają podstawę opodatkowania, czego konsekwencją jest obniżenie wysokości podatku dochodowego (PIT) należnego do zapłacenia do urzędu skarbowego. Wprowadzona 1 stycznia 2019 r. ulga termomodernizacyjna, daje możliwość odliczenia wydatków na materiały budowlane, urządzenia i usługi poprawiające efektywność energetyczną jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Ulga termomodernizacyjna jest skierowana do osób fizycznych rozliczających się z fiskusem według jednolitej stawki podatku liniowego (19%), skali podatkowej (17% i 32%), bądź w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Maksymalna kwota, jaką podatnik może odliczyć to 53 000 zł, a wydatki muszą być udokumentowane fakturami wystawionymi przez przedsiębiorstwo. Więcej informacji w Ustawie z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, oraz w wykazie rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych.

Pomoc finansowa dla inwestorów i samorządów

Pomoc finansowa dla inwestorów oraz samorządów realizowana jest przez Fundusz Termomodernizacji i Remontów w Banku Gospodarstwa Krajowego. Funduszu Termomodernizacji i Remontów zajmuje się udzielaniem pomocy finansowej dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne i remontowe oraz wypłatą rekompensat dla właścicieli budynków mieszkalnych, w których były lokale kwaterunkowe. Pomoc finansowa udzielana jest w formie premii termomodernizacyjnych, premii remontowych oraz premii kompensacyjnych, które przysługują głównie inwestorom korzystającym z kredytów udzielonych przez Bank Gospodarstwa Krajowego. W ramach obsługi Funduszu Termomodernizacji i Remontów Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje decyzje o przyznaniu premii oraz po spełnieniu warunków do jej wypłaty, dokonuje jej przekazania. Więcej na stronach Funduszu Termomodernizacji i Remontów

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie: (A.K.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.pasywny-budynek.pl