Jak sama nazwa wskazuje gruntowa pompy ciepła pobiera energię z gruntu, którą następnie przetwarza w ciepło za pomocą wymiennika. Wymiennik to zestaw rur, które w przypadku pompy ciepła gruntowej umieszcza się pod ziemią. Rury wypełnione są tzw. czynnikiem chłodniczym, czyli specjalną cieczą, zdolną do parowania, przy bardzo niskich temperaturach i ciśnieniach. Czynnik chłodniczy jest zdolny do poboru zakumulowanej energii, która następnie przekazywana jest do tzw. parownika, gdzie przechodzi w stan gazowy. Kolejnym elementem układu pompy ciepła jest sprężarka, która spręża parę z czynnika chłodniczego, podgrzewając ją. Następnie gorąca para trafia z powrotem wymiennika, gdzie oddaje ciepło obiegowi grzewczemu, ulegając przy tym skropleniu.
Wymiennik gruntowy pompy ciepła dzieli się na poziomy lub pionowy. Instaluje się je zależnie od powierzchni działki. Wymiennik poziomy wymaga dość dużej działki o powierzchni kilkaset metrów. Do wykonania wymiennika pionowego wystarczy nieduża powierzchnia. Optymalna głębokość do instalacji wymiennika poziome gruntowej pompy ciepła to 0,2-0,5 metrów. Rzeczywista głębokość odwiertu pod pompę ciepła głębinową zależy od kilku czynników:
Rury wymiennika układane są we wcześniej przygotowanym wykopie dostosowanym do ich powierzchni. Niezbędne do ich ułożenia jest zachowanie wymaganych odstępów pomiędzy sąsiadującymi rurami, czyli od 0,4 m do 1,2 m. Wielkość odstępów dobiera się uwzględniając rodzaju gruntu i jego zdolność do regeneracji cieplnej, czyli powrotu temperatury dolnego źródła do pierwotnego poziomu. Znacząco wpływa to na rozmiar wykopu, a także powierzchnię niezbędną do instalacji pompy ciepła. Warto jednak podkreślić, że nie zachowanie odstępów może negatywnie wpłynąć na koszty instalacji, gdyż niezbędne okaże się wykorzystanie wyższej jakości materiałów.
Obliczenie wielkości wymiennika gruntowego wymaga znajomości mocy chłodniczej grunotwej pompy ciepła a także typu gruntu, w którym ten wymiennik ma zostać ulokowany. Informację tę znaleźć można w danych technicznych urządzenia. Moc chłodnicza pompy ciepła odpowiada jej mocy grzewczej pomniejszonej o moc sprężarki.
Koszty pompy ciepła głębinowej szacuje się na kwotę od 30 do 60 tysięcy złotych w zależności od typu urządzenia. Nie da się jednoznacznie określić całej kwoty instalacji, gdyż jest ona uzależniona od całej instalacji i ustalana jest w zależności od projektu. Cena uzależniona jest od wyceny poszczególnych wykonawców. Całkowity koszt odwiertów szacowany jest po wzięciu pod uwagę metr bieżącego odwiertu. Należy także wziąć pod uwagę technologię za pomocą której wykonuje się odwiert pompy ciepła głębinowej. Szacunkowo można powiedzieć, że odwiert pod wymiennik poziom kosztuje około 10 tys. zł, a pod wymiennik pionowy kosztuje nawet 20 tys. zł i więcej.
Choć prawo budowlane nie wspomina nic o konieczności uzyskania pozwolenia na instalację gruntowej pompy ciepła, poważne wątpliwości budzi kwestia samego odwiertu pod wymiennik. Nie jest do końca jasne czy pozwolenie na jego wykonanie jest niezbędne, dlatego najlepiej jest zapytać o opinię w miejscowym starostwie powiatowym.